100 χρόνια Λένιν. Συνεχίζουμε στον δρόμο της ανατροπής. Για το σοσιαλισμό, την απάντηση για τον 21ο αιώνα*


του Μάκη Παπαδόπουλου

100 χρόνια μετά το θάνατό του, το έργο του Λένιν και o δρόμος της νικηφόρας σοσιαλιστικής επανάστασης που χάραξε εξακολουθούν να αποτελούν το μεγάλο φόβο της εξουσίας του κεφαλαίου και τη μεγάλη ελπίδα των λαών.

Ορισμένα αφιερώματα των αστικών μέσων προσπαθούν να κρύψουν αυτόν το φόβο και ρωτούν:

«Τι έχει να μας πει σήμερα ο Λένιν; Τι σχέση έχει η εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης με το 1924; Υπάρχουν σήμερα τα ίδια κοινωνικά αδιέξοδα;»

Θέτουν προκλητικά αυτά τα ερωτήματα, τη στιγμή που στις διπλανές σελίδες τους διαβάζουμε ότι η φωτιά του πολέμου απλώνεται απ’ το έδαφος της Ουκρανίας μέχρι τη Μέση Ανατολή, ότι η ύφεση αγκαλιάζει την Ευρωζώνη, ότι όμιλοι υψηλής τεχνολογίας απολύουν χιλιάδες εργαζόμενους.

Ό,τι κι αν γράψουν, δεν μπορούν να κρύψουν ότι αυτό το σύστημα μόνο πιο αντιδραστικό, μόνο πιο σάπιο, πιο επικίνδυνο για τους λαούς μπορεί να γίνει.

Ούτε ο ψηφιακός μετασχηματισμός, ούτε η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορούν να καταργήσουν τους νόμους του καπιταλιστικού κέρδους, της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Αντίθετα με ό,τι προβάλλει η αστική προπαγάνδα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας απ’ τους μονοπωλιακούς ομίλους και το κράτος τους οδηγεί στην όξυνση όλων των αξεπέραστων αντιφάσεων του καπιταλισμού, στην όξυνση της βασικής αντίθεσης, κεφαλαίου-εργασίας.

Στα χέρια του κεφαλαίου, η νέα τεχνολογία αξιοποιείται για να αυξηθεί ο βαθμός εκμετάλλευσης, η εντατικοποίηση αυτών που συνεχίζουν να δουλεύουν, ενώ την ίδια ώρα αυξάνει ο στρατός της μόνιμης ανεργίας. Κατακτήσεις του εργατικού κινήματος όπως το 8ωρο κατεδαφίζονται και μετατρέπονται τον 21ο αιώνα για μεγάλο μέρος των εργαζόμενων σε άπιαστο όνειρο. Χρηματοδοτούνται μεγάλα προγράμματα απ’ την ΕΕ και το ΝΑΤΟ για να μπορεί να ελέγχει το κεφάλαιο και το κράτος του πού βρίσκεται κάθε στιγμή ο εργαζόμενος, τι κάνει, τι βλέπει, τι ακούει. Χρηματοδοτείται μια πολύμορφη επιχείρηση για τη χειραγώγηση και τη διάβρωση της ταξικής συνείδησης των εργαζόμενων.

Η απεριόριστη επέκταση του εργάσιμου χρόνου, η επιστροφή στον εργασιακό μεσαίωνα επιταχύνεται. Αποδεικνύεται ότι αυτό που μπορεί στ’ αλήθεια να «προσφέρει» ο καπιταλισμός στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ότι θα αυξηθεί το ξεζούμισμα, ο βαθμός εκμετάλλευσης όσων εργάζονται, θα έρθουν πιο βαθιές κρίσεις και θα οξυνθούν οι αντιθέσεις των ιμπεριαλιστικών κέντρων που μπορούν να ανάψουν τη φωτιά ενός νέου μεγάλου ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Αυτό το διαισθάνονται όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι. Αγανακτούν βλέποντας ότι οι μεγάλες τεχνολογικές δυνατότητες δεν αξιοποιούνται για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Αγανακτούν με τις εγκληματικές ευθύνες του κράτους του κεφαλαίου, απ’ τα Τέμπη μέχρι το δάσος της Δαδιάς και το θεσσαλικό κάμπο.

Ο Λένιν έχει λοιπόν κάτι πολύ σημαντικό να μας πει στον 21ο αιώνα.

Έρχεται να θυμίσει σε όσους το ξέχασαν, σε όσους φοβούνται, ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ανίκητος, ούτε παντοδύναμος. Ότι η δύναμη της εργατικής τάξης είναι τεράστια όταν σηκώσει το κεφάλι και αποφασίσει να περάσει στο προσκήνιο της Ιστορίας. Ότι μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες για να μειώσουμε τον εργάσιμο χρόνο μας, για να προστατεύσουμε την υγεία μας, για να αναβαθμίσουμε τη μόρφωσή μας.

Το έργο και η δράση του Λένιν φωτίζει τη σημασία ενός ισχυρού ΚΚ, μιας ισχυρής επαναστατικής πρωτοπορίας, για να καθοδηγήσει, να προσανατολίσει τη λαϊκή αγανάκτηση και να ανοίξει το δρόμο της ανατροπής.

 

Η ΝΙΚΗΦΟΡΑ ΠΕΙΡΑ ΤΟΥ 1917

Αυτόν το δρόμο βάδισαν νικηφόρα το 1917 οι μπολσεβίκοι με την καθοδήγηση του Λένιν μόλις εμφανίστηκαν στη Ρωσία οι κατάλληλες συνθήκες, όταν η άρχουσα τάξη, οι πάνω, δεν μπορούσαν να κυβερνήσουν όπως παλιά, η εργατική τάξη, οι κάτω, δεν ήθελαν να ζουν όπως παλιά και σημειώθηκε μεγάλη άνοδος της δράσης των λαϊκών μαζών που είχαν αγανακτήσει απ’ τα δεινά του Α΄ Παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού Πολέμου.

Όμως, αυτή η εμφάνιση των ευνοϊκών συνθηκών για την ανατροπή του συστήματος, η εμφάνιση της επαναστατικής κατάστασης δεν προέκυψε ως φυσικό φαινόμενο.

Δεν αρκούσε η επιδείνωση της ζωής του λαού για να γεννήσει τις ριζοσπαστικές ανατρεπτικές διαθέσεις. Χρειαζόταν και η υπομονετική ηρωική δράση των μπολσεβίκων όλα τα προηγούμενα χρόνια για να εκδηλωθεί η μαχητικότητα και η απαιτητικότητα των εργατών.

Χρειαζόταν η πρόβλεψη και η ετοιμότητα των μπολσεβίκων για να αξιοποιηθούν την κρίσιμη στιγμή οι ρωγμές και οι αντιθέσεις μέσα στη ρωσική άρχουσα τάξη και για να οργανωθεί η σχεδιασμένη επίθεση για την ανατροπή της αστικής εξουσίας.

Η πορεία των μπολσεβίκων προς τη νίκη ήταν πολύ δύσκολη και βασανιστική. Απαιτούσε γρήγορες κι εύστοχες πολιτικές απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα. Απαιτούσε έγκαιρη επεξεργασία της επαναστατικής στρατηγικής, αποτελεσματική, μαχητική δράση.

Ας θυμηθούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Ο Λένιν αναπτύσσοντας τη στρατηγική των μπολσεβίκων αντιπαρατέθηκε στην πράξη με τις θέσεις των αντιπάλων του, αλλά και στελεχών των μπολσεβίκων που θεωρούσαν ότι έπρεπε να περιμένουν τον εξηλεκτρισμό, και γενικότερα τη μεγαλύτερη ωρίμανση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στη Ρωσία, πριν θέσουν το στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης. Και δικαιώθηκε, αφού, μετά τη νίκη της Επανάστασης, η σοβιετική εξουσία έφερε γρήγορα τον εξηλεκτρισμό της Ρωσίας.

Μετά την ήττα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης έναντι του Τσάρου το 1905, ο Λένιν συγκρούστηκε ­–επίσης αποφασιστικά– με τις θέσεις των αντίπαλών του μενσεβίκων, οι οποίοι θεωρούσαν αδύνατη κάθε επαναστατική ανάταση των μαζών στο άμεσο μέλλον, αλλά και με ορισμένους ηττοπαθείς συντρόφους του, που ζητούσαν τη διάλυση των παράνομων Οργανώσεων του Κόμματος.

Ακόμα πιο δύσκολη και σημαντική ήταν η προσπάθειά του για αλλαγή της στρατηγικής των μπολσεβίκων μετά την ανατροπή του Τσάρου και το σχηματισμό της αστικής Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης το Φλεβάρη του ’17.1 Ο Λένιν εκτιμούσε σωστά ότι το Φλεβάρη του ’17 η εξουσία πέρασε πλέον στα χέρια της αστικής τάξης και μ’ αυτήν την έννοια η αστικοδημοκρατική επανάσταση είχε τελειώσει. Έπρεπε να τεθεί ο στόχος της συγκέντρωσης δυνάμεων για την επαναστατική κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

Ωστόσο, πολλά ηγετικά στελέχη των μπολσεβίκων δε συμφωνούσαν μαζί του και τόνιζαν ότι δεν είχαν πραγματοποιηθεί μια σειρά απ’ τους στόχους της αστικοδημοκρατικής επανάστασης.

Στην κρίσιμη εκείνη περίοδο, ο Λένιν βρέθηκε απέναντι όχι μόνο από τους οπορτουνιστές της εποχής του, τους μενσεβίκους, τους εσέρους που στήριζαν τη νέα προσωρινή αστική κυβέρνηση αλλά και αρκετούς μπολσεβίκους που ήταν διστακτικοί για άμεση σύγκρουση με την κυβέρνηση, παρότι ήταν καθαρό πως θα συνέχιζε τη συμμετοχή της Ρωσίας στο σφαγείο του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Όταν ο Λένιν επέστρεψε με το περιβόητο τρένο στη Ρωσία και παρουσίασε τις «Θέσεις του Απρίλη», συνάντησε ισχυρές επιφυλάξεις μέσα στους μπολσεβίκους. Η διαύγεια, η μαχητικότητα και η επιμονή του συνέβαλαν στην επικράτηση της επαναστατικής γραμμής, η οποία οδήγησε στη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Εισηγήθηκε τον αδιάλλακτο πολιτικό αγώνα για να πειστούν οι εργάτες να μη στηρίξουν την Προσωρινή Κυβέρνηση, να συνειδητοποιήσουν ότι ο πόλεμος είναι άδικος ιμπεριαλιστικός, να κατανοήσουν ότι πρέπει να αλλάξει ο πολιτικός συσχετισμός μέσα στα Σοβιέτ, στα Συμβούλια των Επαναστατών Εργατών και Αγροτών και ότι πρέπει να παλέψουν για να πάρουν τα Σοβιέτ την εξουσία. Αντιμετώπισε και τις απόψεις που πρόκριναν μια άμεση ένοπλη σύγκρουση με την αστική κυβέρνηση, χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία και την αντίστοιχη συγκέντρωση δυνάμεων. Χωρίς τη μαχητική δράση μ’ αυτή τη γραμμή η αστική εξουσία θα είχε σταθεροποιηθεί στη Ρωσία.2

Όμως, ακόμα και όταν επικράτησε μέσα στους μπολσεβίκους η νέα επαναστατική γραμμή, σύντομα κινδύνεψε να ακυρωθεί στην πράξη όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα του στρατηγού Κορνίλοφ και αυξήθηκε η πίεση για υπεράσπιση της αστικής κυβέρνησης.3 Ο Λένιν δεν ταλαντεύτηκε. Τόνισε με επιστολή του προς την ΚΕ: «Εμείς ακόμα και τώρα δεν πρέπει να υποστηρίξουμε την κυβέρνηση Κέρενσκι.» Ξεκαθάρισε ότι η σύγκρουση ανάμεσα στις δυνάμεις της κυβέρνησης Κέρενσκι και του στρατηγού Κορνίλοφ αφορούσε 2 όψεις του ίδιου πραγματικού αντίπαλου των εργατών.

Ο Λένιν πρόβλεψε ότι η κατάσταση θα οδηγούσε τελικά είτε σε νίκη της στρατιωτικής δικτατορίας είτε σε νίκη της ένοπλης εξέγερσης των εργατών και δικαιώθηκε λίγους μήνες μετά. Το παράδειγμά του φωτίζει διαχρονικά τη σημασία της αδιάλλακτης πάλης απέναντι στον οπορτουνισμό και στο ρεφορμισμό, απέναντι στην αδιέξοδη επιλογή του δήθεν μικρότερου κακού στο πλαίσιο του συστήματος.

 

ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

Η ικανότητα των μπολσεβίκων να απαντήσουν σωστά στα μεγάλα πολιτικά διλήμματα που έκριναν τελικά τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης το 1917 δε διαμορφώθηκε ασφαλώς τυχαία. Στηρίχτηκε σε μια μακρόχρονη, επίμονη προσπάθεια δημιουργικής ανάπτυξης της επαναστατικής θεωρίας του Μαρξ και του Ένγκελς.

Ο Λένιν έκανε πράξη την προτροπή των κλασσικών ότι η θεωρία δεν είναι δόγμα, μα καθοδήγηση για επαναστατική δράση.

Η θεωρητική του επεξεργασία επεκτάθηκε σε κρίσιμους τομείς για τη διαμόρφωση της επαναστατικής στρατηγικής.

Μελέτησε και ανέδειξε την ανάπτυξη του καπιταλισμού στη Ρωσία του Τσάρου.4 Αποκάλυψε με τη θεωρία του για τον ιμπεριαλισμό την οικονομική και πολιτική ουσία του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Φώτισε ότι έχουμε πλέον περάσει διεθνώς στην ιστορική εποχή όπου πλέον ο καπιταλισμός «σαπίζει», στην εποχή που έχουν διαμορφωθεί οι αντικειμενικές συνθήκες οι οποίες καθιστούν αναγκαία την επαναστατική ανατροπή του συστήματος. Απέδειξε ότι η όξυνση της αντίθεσης κεφαλαίου-εργασίας, η όξυνση της βασικής αντίθεσης ανάμεσα στον κοινωνικό χαρακτήρα της παραγωγής και στην ιδιοποίηση των αποτελεσμάτων της από τους καπιταλιστές, χαρακτηρίζει όλα τα καπιταλιστικά κράτη ανεξάρτητα απ’ τη διαφορετική θέση τους στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Ασφαλώς τα διάφορα αστικά κράτη έχουν διαφορετική οικονομική, στρατιωτική και πολιτική ισχύ αφού οι καπιταλιστικές οικονομίες αναπτύσσονται ανισόμετρα. Όμως κάθε καπιταλιστικό κράτος θα ασκήσει υποχρεωτικά ιμπεριαλιστική πολιτική ανάλογα με την ισχύ του. Θα ενισχύσει υποχρεωτικά την ανταγωνιστικότητα των εγχώριων μονοπωλιακών ομίλων του, θα στηρίξει την εξαγωγή κεφαλαίου και εμπορευμάτων, θα πάρει μέρος στους ανταγωνισμούς για το ξαναμοίρασμα αγορών και εδαφών με οικονομική σημασία.

Ο Λένιν έδωσε πάνω σ’ αυτό το ζήτημα αποφασιστική ιδεολογική μάχη απέναντι στον Κάουτσκι, που εμφάνιζε την ιμπεριαλιστική πολιτική ως μια προαιρετική επιλογή που απλά προτιμά το χρηματιστικό κεφάλαιο. Ο Κάουτσκι και γενικότερα οι οπορτουνιστικές θεωρίες αποσπούσαν και αποσπούν την ιμπεριαλιστική πολιτική από τα οικονομικά χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Έτσι, συχνά εμφανίζουν από τότε μέχρι σήμερα ως ιμπεριαλιστική πολιτική μόνο τις επιθετικές στρατιωτικές ενέργειες των πιο ισχυρών καπιταλιστικών κρατών.

Αντίθετα, ο Λένιν με τις επεξεργασίες του αποκάλυψε ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος απ’ τη μια και τα παζάρια και οι συμφωνίες προσωρινής ιμπεριαλιστικής ειρήνης ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη και τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες απ’ την άλλη, αποτελούν τις 2 όψεις του ίδιου αντιδραστικού νομίσματος. Αφορούν δύο όψεις της ιμπεριαλιστικής πολιτικής για το νέο μοίρασμα αγορών, σφαιρών επιρροής, εδαφών με σημαντικές πλουτοπαραγωγικές πηγές. Πάνω σ’ αυτήν τη βάση ο Λένιν ανέδειξε ότι ανεξάρτητα από ποιο καπιταλιστικό κράτος και ποια ιμπεριαλιστική συμμαχία ξεκινά την πολεμική σύγκρουση, ο πόλεμος είναι άδικος ιμπεριαλιστικός και απ’ τις δύο αστικές πλευρές και ότι η εργατική τάξη δεν πρέπει να διαλέξει «στρατόπεδο ληστών».5

Ανέδειξε την ανάγκη μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε σοσιαλιστική επανάσταση και τη δυνατότητα νίκης του σοσιαλισμού σε μια χώρα ή ομάδα χωρών.

Είναι προφανής η καθοριστική σημασία των λενινιστικών θεωρητικών θέσεων για να διαμορφωθεί πολιτική γραμμή αποφασιστικής σύγκρουσης με την αστική τάξη μέσα στο καμίνι του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ήταν καθοριστική για να μη γίνουν οι μπολσεβίκοι ουρά ούτε του βρετανικού ούτε του γερμανικού ιμπεριαλισμού και να μπορέσουν να αξιοποιήσουν αποτελεσματικά την αντίθεσή τους, για τη νίκη της Επανάστασης. Και αυτό είναι ένα σημαντικό δίδαγμα για την πάλη των κομμουνιστών σήμερα διεθνώς. Για να μη γίνουν ουρά κάποιου απ’ τα ιμπεριαλιστικά κέντρα που ανταγωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

 

ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΙΑΚΡΑΤΙΚΕΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

Πολύτιμη ήταν και η ανάλυση του Λένιν για τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες. Μ’ ένα κείμενο ελάχιστων σελίδων σχετικά με το «σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» φώτισε τόσο τον αντιδραστικό χαρακτήρα των ιμπεριαλιστικών συμμαχιών σε βάρος των λαών όσο και τον προσωρινό ιστορικό χαρακτήρα τους, αφού οι συσχετισμοί και τα συμφέροντα των αστικών τάξεων μεταβάλλονται.6

Σπάνια μια θεωρητική ανάλυση και πρόβλεψη επιβεβαιώνεται στη ζωή τόσο πανηγυρικά, όπως αυτή του Λένιν. Κάθε χρόνος, κάθε μέρα που περνά απ’ τη δημιουργία της ΕΟΚ και τη μετεξέλιξή της σε ΕΕ επιβεβαιώνει ότι πρόκειται για μια λυκοσυμμαχία, μια ιμπεριαλιστική ένωση κρατών, που μόνο χειρότερη μπορεί να γίνει για τους λαούς με το πέρασμα του χρόνου.

Οι υποσχέσεις ότι η ενιαία ευρωενωσιακή αγορά, η Συνθήκη του Μάαστριχτ, η πράσινη μετάβαση, ο ψηφιακός μετασχηματισμός, θα έφερναν ευημερία στους λαούς, ψηλούς μισθούς και φθηνές τιμές, συντρίβεται πάνω στο έδαφος της σκληρής πραγματικότητας της ΕΕ των 16 εκ. ανέργων, των 95 εκ. στο όριο της φτώχειας, της ΕΕ της ενεργειακής ακρίβειας.

Μόνο το ΚΚΕ προειδοποίησε και είπε την αλήθεια για την ΕΕ, όταν όλα τα αστικά κόμματα έλεγαν παραμύθια της Χαλιμάς. Οι αντιδραστικές κατευθύνσεις της ΕΕ, η απαίτηση να θυσιάζονται οι ανάγκες των λαών στο βωμό του κέρδους των ομίλων της, καλύπτουν όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Δεν αφήνουν τίποτα όρθιο.

Απ’ τη Λευκή Βίβλο για την Εργασία ως τις πρόσφατες κοινοτικές οδηγίες για τον εργάσιμο χρόνο. Απ’ την κατεδάφιση του 8ωρου, τα 12ωρα και την επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας και των ατομικών συμβάσεων εργασίας, μέχρι την αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης στα 67 και στα 70 χρόνια και την ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής ασφάλισης.

Απ’ την εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής που έχει οδηγήσει στη μείωση του εισοδήματος και στο ξεκλήρισμα των αγροτών, μέχρι την ενεργειακή ακρίβεια της «πράσινης μετάβασης» που μεταφράζεται σε τεράστια κέρδη των πράσινων ομίλων.

Απ’ την υποστελέχωση, την υποχρηματοδότηση και την κατάρρευση του δημόσιου συστήματος υγείας, μέχρι την εμπορευματοποίηση της παιδείας, τους φοιτητές-πελάτες, τα πτυχία χωρίς αντίκρισμα, με βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα της ενιαίας αγοράς πτυχίων.

Το αντιδραστικό πρόσωπο της ΕΕ έχει αμέτρητες όψεις και αποδεικνύει ότι μόνο ο λαός μπορεί να σώσει το λαό, αποφασίζοντας να αναμετρηθεί και να απαλλαγεί απ’ τα δεσμά της ΕΕ και της εξουσίας του κεφαλαίου.

 

ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Αντίστοιχα καθοριστική σημασία είχε η βαθύτερη επεξεργασία απ’ τον Λένιν της μαρξιστικής θέσης για το αστικό κράτος.

Ο Λένιν ανέδειξε ολοκληρωμένα την ταξική ουσία του κράτους του κεφαλαίου και τεκμηρίωσε γιατί η εργατική τάξη δεν μπορεί να παραλάβει τον αστικό κρατικό μηχανισμό και να τον χρησιμοποιήσει προς όφελός της. Φώτισε με το κορυφαίο έργο του Κράτος και επανάσταση7 γιατί η εργατική τάξη πρέπει να τσακίσει το αστικό κράτος και να το αντικαταστήσει με το δικό της κράτος, της εργατικής εξουσίας.

Αυτή η θεωρητική επεξεργασία είναι θεμελιώδης για τη διαπάλη με τις ρεφορμιστικές απατηλές θεωρίες σχετικά με τη δυνατότητα σταδιακής μεταρρύθμισης του καπιταλιστικού κράτους σε σοσιαλιστικό και ενάντια στην παραπλανητική παρουσίαση του αστικού κράτους ως ουδέτερου πεδίου της ταξικής πάλης όπου τάχα αποτυπώνεται ο εκάστοτε συσχετισμός ανάμεσα στις δυνάμεις του κεφαλαίου και της εργασίας.

Την κρίσιμη περίοδο που διαμορφώθηκε το Φλεβάρη του 1917 με την ανατροπή του Τσάρου και το σχηματισμό της αστικής Προσωρινής Κυβέρνησης, αυτές οι θέσεις έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαπάλη που αναπτύχθηκε μέσα στα Σοβιέτ, στα Συμβούλια των Επαναστατημένων Εργατών και Στρατιωτών. Χάρη σ’ αυτές τις θέσεις οι μπολσεβίκοι αντιμετώπισαν με επιτυχία τις οπορτουνιστικές δυνάμεις που στήριζαν την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση και βοηθούσαν αντικειμενικά να στεριώσει στη Ρωσία η δικτατορία του κεφαλαίου.

Η ιστορική πείρα του 20ού και 21ου αιώνα επιβεβαίωσε τη λενινιστική ανάλυση. Απέδειξε ότι το αστικό κράτος για να υπηρετήσει τις εκάστοτε συγκεκριμένες ανάγκες και τα στρατηγικά συμφέροντα του κεφαλαίου προσαρμόζει και αναβαθμίζει τις λειτουργίες του σε αντιδραστική κατεύθυνση. Το αστικό κράτος αξιοποιεί τη νέα τεχνολογία, προσαρμόζει την οργάνωσή του, αναβαθμίζει την επιτελικότητά του, δηλαδή την ικανότητά του να σχεδιάζει, να εφαρμόζει, να αξιολογεί, να διορθώνει την αστική πολιτική. Όμως αυτό δεν αλλάζει τον ταξικό του χαρακτήρα.

Η ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών για τη μόρφωση, την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζόμενων, κάθε πλευρά της ζωής αντιμετωπίζεται με γνώμονα την καπιταλιστική κερδοφορία.

Το σημερινό ψηφιακό επιτελικό κράτος είναι το σύγχρονο κράτος της δικτατορίας του κεφαλαίου.8 Γι’ αυτό εμφανίζεται απ’ τη μια ως ικανό να στηρίζει το ξεζούμισμα των εργαζόμενων, τη φοροληστεία του λαϊκού εισοδήματος, την καταστολή των εργατικών αγώνων και απ’ την άλλη ως ανίκανο να προστατέψει το λαό απ’ την ακρίβεια, τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές, τα εργατικά ατυχήματα.

Όμως, όλες αυτές οι σημαντικές θεωρητικές και πολιτικές θέσεις του Λένιν θα μπορούσαν να έχουν μείνει στα χαρτιά, αν δεν είχε δημιουργηθεί εκείνη η οργάνωση των πρωτοπόρων επαναστατών της εργατικής τάξης, που θα τις προωθούσε αποφασιστικά, μαχητικά και νικηφόρα στη ζωή.

 

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΣ

Κι εδώ η συνεισφορά του Λένιν είναι ανεκτίμητη. Γιατί είναι ο ιδρυτής του Κομμουνιστικού Κόμματος στην πράξη, του Κόμματος Νέου Τύπου όπως ονομάστηκε, σε αντιπαράθεση με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα της εποχής. Εργατικά κόμματα που καθοδηγούσαν πολιτικά τον αγώνα της εργατικής τάξης για να πετύχει πιο ευνοϊκούς όρους εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης, εργατικά κόμματα με γενικόλογες αναφορές στο σοσιαλισμό, ασφαλώς προϋπήρχαν.

Όμως με τον Λένιν και τους μπολσεβίκους εμφανίζεται ιστορικά το κόμμα της επαναστατικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης, που αποτελεί ένα οργανωμένο σύνολο που δρα με οδηγό τη μαρξιστική-λενινιστική θεωρία και θέτει ως στόχο την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση της εργατικής εξουσίας.

Το κόμμα των μπολσεβίκων απέκτησε βαθιούς δεσμούς μέσα στην εργατική τάξη της Ρωσίας. Πολλά μέλη του είχαν αποκτήσει ήδη ηρωική, μαχητική πείρα, συμμετέχοντας στην πρώτη γραμμή της επανάστασης του 1905 και αντιμετωπίζοντας σκληρές διώξεις του τσαρικού καθεστώτος μετά την ήττα.

Ο Λένιν ανέδειξε την ανάγκη να αξιοποιούνται συνδυασμένα όλες οι μορφές της ταξικής πάλης, ιδεολογική, πολιτική και οικονομική-συνδικαλιστική για να ωριμάσει πολιτικά το Κομμουνιστικό Κόμμα και να αποτελέσει πραγματική διαλεκτική ενότητα της επαναστατικής θεωρίας με την πολιτική πράξη.

Έδωσε μάχη να κατοχυρωθεί στο Καταστατικό του Κόμματος ότι το κομματικό μέλος πρέπει να αποδέχεται το επαναστατικό Πρόγραμμά του, να το υποστηρίζει στην πράξη και να ανήκει σε μια απ’ τις Οργανώσεις του Κόμματος.

Έδωσε μάχη για τη δημιουργία ενός κόμματος που τα μέλη του θα έχουν το δικαίωμα, την υποχρέωση και την ικανότητα να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων. Έδωσε μάχη για να μην υποβαθμίζεται η ιδεολογική δουλειά και να μην περιορίζεται η πολιτική δράση μόνο στην ανάδειξη των αρνητικών συνεπειών του καπιταλισμού, αλλά να στοχεύει στην εξουσία του κεφαλαίου και να φωτίζει το δρόμο για την ανατροπή της.

Έδωσε μάχη για να εδραιωθεί ως αρχή λειτουργίας του Κόμματος Νέου Τύπου ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Οι μπολσεβίκοι κατάφεραν να συνδυάσουν με επιτυχία τη θεωρητική δουλειά, τη μαχητική δράση μέσα στην εργατική τάξη, τη μελέτη της πείρας απ’ τη σκληρή ταξική πάλη στη Ρωσία και τη λειτουργία τους ως Κόμμα-καθοδηγητής των εργατικών, λαϊκών μαζών.

Η νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης έδωσε μεγάλη ώθηση στη συγκρότηση κομμουνιστικών κομμάτων με βάση την επαναστατική θεωρία, το μαρξισμό-λενινισμό. Η νίκη επιβεβαίωσε στην πράξη μια σειρά αρχές και νομοτέλειες για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, που έχουν γενική ισχύ και δεν αφορούσαν μόνο τη Ρωσία.

Τέκνο της ακούραστης δράσης του Λένιν πάνω στις αρχές του Προλεταριακού Διεθνισμού ήταν και η ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, ένα βήμα ιστορικής σημασίας για το συντονισμό και την ενότητα του διεθνούς επαναστατικού εργατικού κινήματος.9

 

ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΙΡΑ

Ωστόσο, στη συνέχεια δεν αφομοιώθηκε και δεν κυριάρχησε σ’ όλη τη διάρκεια της Κομμουνιστικής Διεθνούς η θετική πείρα επεξεργασίας της στρατηγικής των μπολσεβίκων απ’ το 1905 ως το 1917, που άνοιξε το δρόμο προς τη νίκη.

Μέσα από μια αντιφατική πορεία υπερίσχυσε η στρατηγική αντίληψη που σε γενικές γραμμές έθετε ως στόχο μια ενδιάμεσου τύπου εξουσία ανάμεσα στην αστική και την εργατική εξουσία. Η πάλη ενάντια στην ξένη κατοχή, ενάντια στο φασισμό, ενάντια σε στρατιωτικές δικτατορίες αποσπάστηκε, αποσυνδέθηκε στην ουσία απ’ την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Αυτή ήταν μια μεγάλη διαφορά σε σχέση με το πώς στάθηκαν οι μπολσεβίκοι ενάντια στην προσωρινή αστική κυβέρνηση, μετά την ανατροπή του Τσάρου και στη συνέχεια μπροστά στο πραξικόπημα του Κορνίλοφ.

Η αρνητική ιστορική πείρα, απ’ τη διάλυση της ΚΔ και τη συνεργασία ΚΚ με τη σοσιαλδημοκρατία στα λαϊκά μέτωπα, μέχρι την πορεία στη συνέχεια της πλήρους ενσωμάτωσης στο σύστημα των ευρωκομμουνιστικών κομμάτων, απέδειξε με οδυνηρό τρόπο ότι δεν μπορεί να υπάρξει ειρηνικό κοινοβουλευτικό πέρασμα απ’ τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό, ούτε κάποιο ενδιάμεσο προοδευτικό στάδιο ανάμεσα στην εξουσία του κεφαλαίου και της εργατικής τάξης.

Αντίστοιχα δεν υπάρχει ενδιάμεση στρατηγική και ενδιάμεση ιδεολογία. Το ΚΚΕ έχει τη δική του αρνητική πείρα απ’ τις αντίστοιχες λαθεμένες στρατηγικές επιλογές. Πληρώσαμε πολύ ακριβά τις συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας στη δεκαετία του ’40. Μελετήσαμε αυτοκριτικά τις αιτίες αυτών των ιστορικών λαθών με το Δοκίμιο της Ιστορίας μας και δεν πρόκειται να τα επαναλάβουμε.

Αξιοποιούμε τα διδάγματα της ιστορικής πείρας για να γίνουμε πιο αποτελεσματικοί στη διαπάλη μας με τις αντιλήψεις και τις πρακτικές του οπορτουνισμού.

Αντιπαλεύουμε κάθε μορφή πίεσης για συμμετοχή του Κόμματος σε αστικές κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού. Αξιοποιούμε τη συμμετοχή μας στους διάφορους θεσμούς του αστικού πολιτικού συστήματος για την αποτελεσματικότερη ενημέρωση, διεκδίκηση και οργάνωση της πάλης για τα συμφέροντα των εργατικών-λαϊκών δυνάμεων.

 

Φίλες και φίλοι.

Μετά τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης οι μπολσεβίκοι πάλεψαν σκληρά για να σταθεροποιήσουν και να εδραιώσουν την ανάπτυξη της νέας επαναστατικής εργατικής εξουσίας.

Είχαν να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρα θεωρητικά προβλήματα, να διαμορφώσουν τη νέα πολιτική οικονομία του σοσιαλισμού με περιορισμένα εφόδια, τη μαρξιστική πολιτική οικονομία του καπιταλισμού.

Και ταυτόχρονα, είχαν να αντιμετωπίσουν την ιμπεριαλιστική επέμβαση 14 καπιταλιστικών κρατών (ανάμεσά τους και η Ελλάδα, επί πρωθυπουργίας Ελ. Βενιζέλου), την εσωτερική αντεπανάσταση και τον εμφύλιο πόλεμο. Όλα αυτά σε μια χώρα που είχε ήδη καταστραφεί απ’ τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Λένιν στα λίγα χρόνια ζωής που του είχαν απομείνει και με κλονισμένη την υγεία του έδωσε ξανά την τελευταία μεγάλη θεωρητική και πολιτική του μάχη.

Φώτισε τις βασικές κατευθύνσεις για το ξεκίνημα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, τη σημασία της επέκτασης της κοινωνικής ιδιοκτησίας, τη σημασία του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού σα σχέσης παραγωγής και κατανομής. Ανέδειξε τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής των εργαζόμενων στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων μέσα απ’ τα Σοβιέτ.

Τόνισε το σύνθετο ρόλο του κράτους της εργατικής εξουσίας, που δεν περιορίζεται μόνο στην αντιμετώπιση των εχθρών του σοσιαλισμού, αλλά έχει κυρίως δημιουργικό ρόλο στην οικοδόμηση των νέων σχέσεων παραγωγής και για την ολόπλευρη ανάπτυξη των εργαζόμενων.

Συνέβαλε να παρθούν γρήγορα οι πρώτες αποφάσεις της σοβιετικής κυβέρνησης για τον εργατικό έλεγχο, τη συγκρότηση του Ανώτατου Συμβουλίου Λαϊκής Οικονομίας και τη δημιουργία του πρώτου πανεθνικού σχεδίου ανάπτυξης της λαϊκής οικονομίας.

 

Η ΥΠΕΡΟΧΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Η πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ήταν γεμάτη δυσκολίες και δεν προχώρησε ομαλά και ευθύγραμμα. Θα χρειαζόμασταν πολλές διαλέξεις για να μιλήσουμε για όλους τους σταθμούς της στον 20ό αιώνα, για τον πολεμικό κομμουνισμό, την υποχώρηση της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, την πολιτική επίθεσης του σοσιαλισμού, την προετοιμασία για την αντιμετώπιση της ναζιστικής εισβολής στη Σοβιετική Ένωση, τις κρίσιμες αποφάσεις της δεκαετίας του ’50, την πορεία που άνοιξε το δρόμο στις ανατροπές.

Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε ότι τις πρώτες δεκαετίες δόθηκε με επιτυχία η πάλη για την εδραίωση και επέκταση των σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής. Αποδείχτηκε στην πράξη η υπεροχή του σοσιαλισμού, του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού να απελευθερώσει την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και να ικανοποιήσει τις ανάγκες της κοινωνίας.

Καλύφθηκαν γρήγορα βασικές ανάγκες των εργαζόμενων, όπως η δωρεάν και υψηλού επιπέδου υγεία και μόρφωση, η εξάλειψη της ανεργίας, η πρόσβαση σε πολιτιστική δημιουργία υψηλού επιπέδου.

Πρόκειται για κατακτήσεις που παραμένουν άπιαστο όνειρο για τους εργαζόμενους σήμερα στον καπιταλισμό, πολλές δεκαετίες αργότερα.

Αναδείχτηκαν μεγάλοι δημιουργοί του σοβιετικού κινηματογράφου όπως ο Αϊζενστάιν, ο Βερτόφ και ο Ρομ που προσανατόλισαν την πολιτιστική δημιουργία στο στόχο να διευρύνει τον πνευματικό ορίζοντα και την ταξική κριτική σκέψη των πλατιών μαζών.

Πραγματοποιήθηκε άλμα μέσα σε λίγες δεκαετίες σε σχέση με το επίπεδο της οικονομίας της προεπαναστατικής Ρωσίας, μέσα σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης. Προχώρησε γρήγορα ο εξηλεκτρισμός, η αναβάθμιση της βαριάς βιομηχανίας, η μετατροπή εργοστασίων σε μονάδες πολεμικής βιομηχανίας για να αντιμετωπιστεί η γερμανική εισβολή. Έγιναν βήματα στην κατάκτηση του Διαστήματος.

Απ’ την άλλη, αναδείχτηκαν οι μεγάλες δυσκολίες για την προσαρμογή του κεντρικού σχεδιασμού στις νέες απαιτήσεις που γεννά η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Δυσκολίες για την αναβάθμιση του κεντρικού σχεδιασμού ώστε να αντιμετωπίζονται οι νέες ανάγκες, τα νέα καθήκοντα που γεννά η ζωή της κοινωνίας και η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.

 

Η ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΠΗ

Τα προβλήματα δεν εμφανίστηκαν ξαφνικά. Ωστόσο, ιδιαίτερα στην δεκαετία του ’50, αποδείχτηκε ότι στο ΚΚΣΕ δεν υπήρχε συλλογική κατακτημένη θεωρητική δυναμική που θα μπορούσε να προσαρμόσει τον κεντρικό σχεδιασμό και τη στρατηγική του Κόμματος μπροστά στις νέες προκλήσεις. Στην έκβαση της διαπάλης έπαιξαν ρόλο και οι τεράστιες απώλειες δοκιμασμένων στελεχών και μελών του ΚΚΣΕ στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αντί η λύση να αναζητηθεί προς τα εμπρός, προς την επέκταση και την ισχυροποίηση των κομμουνιστικών σχέσεων παραγωγής, αναζητήθηκε προς τα πίσω. Ως σημείο στροφής ξεχωρίζει το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), όπου με όχημα την κριτική στην «προσωπολατρία του Στάλιν» υιοθετήθηκαν μια σειρά οπορτουνιστικές θέσεις. Μετά το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ υιοθετήθηκε η αντίληψη του «σοσιαλισμού με αγορά». Δυνάμωσε αντί να αποδυναμωθεί η ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα.

Λίγα χρόνια μετά, με αφετηρία τη «μεταρρύθμιση Κοσίγκιν» (1965), υιοθετήθηκε το «επιχειρησιακό κέρδος κάθε παραγωγικής μονάδας» και η σύνδεση με αυτό των αμοιβών των διευθυντών και των εργαζόμενων. Στην πράξη ενισχύθηκε η αποσύνδεση των παραγωγικών μονάδων απ’ τον κεντρικό σχεδιασμό. Εμφανίστηκε το λεγόμενο «σκιώδες κεφάλαιο», ως αποτέλεσμα σφετερισμού του κοινωνικού προϊόντος και της μαύρης αγοράς.

Μεγάλωσε αντί να κλείσει η ψαλίδα μεταξύ διευθυντικής και εκτελεστικής εργασίας. Αποδυναμώθηκε ακόμα περισσότερο η λειτουργία των Σοβιέτ. Προβλήματα είχαν παρουσιαστεί ήδη απ’ τη δεκαετία του ’30 με τη διολίσθηση της λειτουργίας τους απ’ το χώρο εργασίας στο χώρο κατοικίας.

Η λειτουργία των Σοβιέτ με τις συνελεύσεις και την εκλογή αντιπροσώπων σε κάθε παραγωγική μονάδα ήταν ο πυρήνας οργάνωσης της εργατικής εξουσίας. Με το σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με βάση τον τόπο κατοικίας. Στην πράξη αυξήθηκε η δυσκολία ανάκλησης αντιπροσώπων απ’ τα όργανα εξουσίας.10

Στη δεκαετία του ’60 αναθεωρήθηκε και η μαρξιστική-λενινιστική αντίληψη για το εργατικό κράτος. Το 22ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1961) χαρακτήρισε το κράτος της ΕΣΣΔ ως «παλλαϊκό κράτος» και το ΚΚΣΕ ως «παλλαϊκό κόμμα».

Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού του ΚΚΣΕ σε αντεπαναστατική δύναμη εκδηλώθηκε ανοιχτά το 1987, με την ψήφιση νόμου που κατοχύρωνε τις καπιταλιστικές σχέσεις στο πλαίσιο της πολιτικής της «περεστρόικα».

Στην ουσία, λοιπόν, και η αρνητική πείρα, οι συνέπειες που είχε η απομάκρυνση απ’ τις αρχές οικοδόμησης του σοσιαλισμού, αλλά και η δραματική κατάσταση στην οποία βρέθηκαν οι λαοί των σοσιαλιστικών χωρών μετά τις ανατροπές, επιβεβαιώνουν την υπεροχή του σοσιαλισμού.

 

«ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ»

Σήμερα, εμείς οι κομμουνιστές έχουμε μεγαλύτερες δυνατότητες και ευθύνες, γιατί μπορούμε να μελετήσουμε την ιστορική πείρα ενός αιώνα. Αυτή είναι μια μεγάλη διαφορά απ’ τους μπολσεβίκους που χάραζαν ηρωικά την πορεία τους σε αχαρτογράφητα νερά.

Ταυτόχρονα, εμείς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις νέες μεγάλες δυνατότητες που γεννά η ανάπτυξη της τεχνολογίας και η αύξηση του βαθμού κοινωνικοποίησης της εργασίας.

Γιατί τώρα μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις νέες μεγάλες δυνατότητες που γεννά για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση η πληροφορική, η ψηφιακή τεχνολογία, η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, που είναι «τα χελιδόνια του σοσιαλισμού».

Τώρα δεν υπάρχουν πια μια σειρά τεχνικοί και επιστημονικοί περιορισμοί που περιόριζαν τις δυνατότητες του κεντρικού σχεδιασμού και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Ρωσία του 1917 και στη Σοβιετική Ένωση του 1930.11

Σκεφτείτε τις νέες δυνατότητες που έχουμε σήμερα να αυξήσουμε τον ελεύθερο χρόνο των εργαζόμενων χάρη στην αύξηση της παραγωγικότητας αν πάψει να αποτελεί το καπιταλιστικό κέρδος το κριτήριο των αποφάσεων στην οικονομία.

Σκεφτείτε τις τεχνολογικές δυνατότητες του επιστημονικού κεντρικού σχεδιασμού για γρήγορη συλλογή και επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, για να λαμβάνει γρήγορες και βέλτιστες αποφάσεις σε σύνθετα προβλήματα.

Σκεφτείτε τις νέες δυνατότητες για την ασφάλεια των εργαζόμενων, την πρόληψη του καρκίνου, των εμφραγμάτων, γενικότερα των ασθενειών, καθώς και για την αποκατάσταση παραπληγικών, ανθρώπων με ειδικές ανάγκες.

Σκεφτείτε τις νέες δυνατότητες να αναβαθμίσουμε το γενικό μορφωτικό επίπεδο των εργαζόμενων και το δημιουργικό περιεχόμενο της εργασίας τους, τις δυνατότητες να παίζουν καθημερινά ενεργό ρόλο στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων.

Απ’ την άλλη είναι φανερή η υπεροχή του σοσιαλισμού για να αντιμετωπιστούν τα νέα προβλήματα που γεννά η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, όπως η γρήγορη αλλαγή του περιεχομένου πολλών εργασιών. Νέες απαιτήσεις για συνεχή επανεκπαίδευση, ομαδικότητα στην εργασία, γρήγορη προσαρμογή σε νέα καθήκοντα.

Σκεφτείτε τη ριζική διαφορά με την οποία απαντά σ’ αυτά τα προβλήματα ο καπιταλισμός σε σχέση με το σοσιαλισμό. Στον καπιταλισμό ο εργαζόμενος καλείται να αντιμετωπίσει τη γρήγορη προσαρμογή σε νέα καθήκοντα και την αναβάθμιση των γνώσεών του, ως ατομική ευθύνη και με το φόβο ότι μπορεί να μείνει άνεργος και ανασφάλιστος.

Ο καπιταλισμός θέτει εμπόδια στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του εργαζόμενου ανθρώπου. Διεξάγει ολομέτωπη ιδεολογική επίθεση για τη χειραγώγησή του.

Όλες αυτές οι θέσεις και οι θεωρίες που επεξεργάζονται και προβάλλουν τα επιτελεία της ΕΕ και των ΗΠΑ για την πολλαπλή ταυτότητα κάθε ανθρώπου, τη ρευστότητα φύλου, τον ατομικό αυτοπροσδιορισμό, επιχειρούν σε τελευταία ανάλυση να αποσυνδέσουν τον άνθρωπο από κάθε αντικειμενικό προσδιορισμό, π.χ. το βιολογικό φύλο ή την τάξη που ανήκει.

Επιχειρούν να υπονομεύσουν το βασικό υπόβαθρο της ταξικής πάλης, την ταξική συνείδηση των εργαζόμενων, την αντίληψη για την ανάγκη της ταξικής ενότητας. Επιχειρούν να διαμορφώσουν ευάλωτους εργαζόμενους που θα χειραγωγούνται εύκολα, θα αποδέχονται κάθε νέα απαίτηση του κεφαλαίου, δε θα αναρωτιούνται για ποια συμφέρονται και για ποιο σκοπό εφαρμόζονται τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα.

Υποβαθμίζουν τα κοινωνικά δικαιώματα των γυναικών. Δικαιώματα που κατακτήθηκαν με βάση την αντικειμενική διαφορά των δύο φύλων, π.χ. για την άδεια εγκυμοσύνης ή για τα διαφορετικά όρια συνταξιοδότησης.

Προωθούν επίσης την άμεση σύνδεση εργαζόμενων με το διαδίκτυο και με ρομπότ υπό τον απόλυτο έλεγχο ισχυρών μονοπωλιακών ομίλων. Προωθούν δηλαδή τον άμεσο έλεγχο των δεδομένων μας από το μονοπωλιακό κεφάλαιο και την αξιοποίησή τους με βάση τους στόχους της καπιταλιστικής κερδοφορίας.

Το σύστημα προωθεί σήμερα την εμπορευματοποίηση της τεκνοποίησης χωρίς περιορισμούς (από εμπόριο ωαρίων και παρένθετες μητέρες, ως τεχνητές μήτρες).

Ο σοσιαλισμός, αντίθετα, μπορεί να ξεκλειδώσει, να απελευθερώσει τις δημιουργικές ικανότητες των εργαζόμενων, την πρωτοβουλία τους, γιατί τους φέρνει στο προσκήνιο της ιστορικής πορείας προς την κοινωνική απελευθέρωση.

Αλλάζει ο σκοπός της παραγωγής και ο ρόλος των εργαζόμενων. Σκοπός της παραγωγής γίνεται πλέον η ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας που συνεχώς διευρύνονται. Οι εργαζόμενοι, απαλλαγμένοι από το ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς, παίζουν καθημερινά ενεργό ρόλο στη λήψη και στον έλεγχο των αποφάσεων. Περνούν στα χέρια της εργατικής τάξης τα κλειδιά της οικονομίας και το τιμόνι της εξουσίας. Κινητήρια δύναμη της προόδου δεν είναι πλέον ο ανταγωνισμός, αλλά η δύναμη της συλλογικότητας στην εργασία. Δημιουργείται μια ανώτερη οργάνωση της κοινωνίας.

 

Φίλες και φίλοι.

Το ΚΚΕ μετά τις ανατροπές ξεκίνησε μια μεγάλη αυτοκριτική, βασανιστική προσπάθεια να μελετήσει την ιστορική πείρα του 20ου αιώνα και τα νέα προβλήματα που φέρνει στο προσκήνιο η κίνηση της καπιταλιστικής οικονομίας και η ταξική πάλη. Τα βασικά συμπεράσματα αυτής της προσπάθειας αποκρυσταλλώθηκαν στις Εκτιμήσεις για το σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ (18ο Συνέδριο, 2009) και στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψήφισε το 19ο Συνέδριο το 2013.

Συνεχίζουμε αυτήν την προσπάθεια και ταυτόχρονα, μπαίνουμε μπροστά για να οργανωθεί η μεγάλη εργατική λαϊκή αντεπίθεση για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες μας. Είμαστε σήμερα μπροστά στους μεγάλους αγώνες των αγροτών και των φοιτητών. Είμαστε μπροστά για την προετοιμασία της μεγάλης πανελλαδικής απεργίας στις 28 Φλεβάρη.

Σας καλούμε όλους και όλες να πάρετε τη θέση σας στη μάχη δίπλα μας για ν’ ανοίξει ο δρόμος για το πραγματικά νέο, την εργατική εξουσία.

Αυτόν το δρόμο, της επαναστατικής ανατροπής για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, χάραξαν και βάδισαν ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι στην εποχή τους.

Σήμερα, έναν αιώνα μετά, έχουμε πλέον τη γνώση, το σύγχρονο επαναστατικό πρόγραμμα, και θα βρούμε τη δύναμη για να ολοκληρώσουμε το έργο που ξεκίνησαν.

Να ανοίξουμε ξανά το δρόμο για το σοσιαλισμό, την απάντηση στον 21ο αιώνα.

Δεν έχουμε αυταπάτες. Η άρχουσα τάξη θα αξιοποιήσει εναντίον μας κάθε δυνατό μέσο. Όμως έχουμε εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης, στη δύναμη του λαού όταν αποφασίσει να βάλει τέλος στην καπιταλιστική βαρβαρότητα. Τιμάμε τα 100 χρόνια απ’ το θάνατο του Λένιν συνεχίζοντας αποφασιστικά στο δρόμο της ανατροπής.

Είμαστε βέβαιοι ότι ο τροχός της Ιστορίας θα γυρίσει μπροστά!

Είμαστε βέβαιοι ότι εμείς θα πούμε την τελευταία λέξη!

 


ΣημειώσειςΣημειώσεις

 * Ομιλία του Μάκη Παπαδόπουλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, σε εκδήλωση που διοργάνωσαν οι Οργανώσεις Αχαΐας του ΚΚΕ και της ΚΝΕ προς τιμή των 100 χρόνων από το θάνατο του Λένιν, στις 14.2.2024.

  1. Το Φλεβάρη του ’17 η απότομη όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ αστικής τάξης και τσαρισμού –σε συνθήκες κρίσης και ιμπεριαλιστικού πολέμου– οδήγησε στο ξέσπασμα επανάστασης και στην παραίτηση του Τσάρου Νικολάου Β΄. Στην επανάσταση αυτή το «πάνω χέρι» πήρε η αστική τάξη και συγκροτήθηκε Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση από εκπρόσωπους των αστικών φιλελεύθερων κομμάτων της Ρωσίας, με στόχο να συνεχιστεί η συμμετοχή της Ρωσίας στον Α΄ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο. Ταυτόχρονα, όμως, η μαζική πολιτική πάλη των εργατών και των αγροτών έφερε στο προσκήνιο την οργάνωση των ένοπλων μαζών που συμμετείχαν στην ανατροπή του τσάρου μέσω των Σοβιέτ (συμβούλια αντιπροσώπων).
  2. Β. Ι. Λένιν, Οι θέσεις του Απρίλη, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2012.
  3. Επικεφαλής της Προσωρινής Κυβέρνησης ήταν αρχικά ο πρίγκιπας Λβοβ, ο οποίος κάτω απ’ το βάρος των μαζικών λαϊκών διαδηλώσεων παραιτήθηκε τον Ιούνη 1917, για να τον διαδεχτεί ο Αλεξάντρ Κέρενσκι, ήδη υπουργός της Προσωρινής Κυβέρνησης και αντιπρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης, ο οποίος είχε επιδείξει όλους τους προηγούμενους μήνες μεγάλη ικανότητα στην εξαπάτηση των μαζών και στην ενσωμάτων της λαϊκής δυσαρέσκειας προς όφελος της αστικής τάξης. Η κλιμάκωση της ταξικής πάλης και των ενδοαστικών αντιθέσεων το καλοκαίρι του 1917 οδήγησε την αστική τάξη στην προετοιμασία στρατιωτικού πραξικοπήματος υπό την ηγεσία του στρατηγού Κορνίλοφ, αρχιστράτηγου διορισμένου από την Προσωρινή Κυβέρνηση του Κέρενσκι.
  4. Β. Ι. Λένιν, Ο ιμπεριαλισμός ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2005.
  5. Β. Ι. Λένιν, «Κάτω από ξένη σημαία», Άπαντα, τόμ. 26, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
  6. Β. Ι. Λένιν, «Για το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης», Άπαντα, τόμ. 6, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
  7. Β. Ι. Λένιν, Κράτος και επανάσταση, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2003.
  8. Τμήμα Δικαιοσύνης και Λαϊκών Ελευθεριών της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), Δικτατορία του κεφαλαίου: Το αληθινό πρόσωπο του σημερινού «επιτελικού κράτους Δικαίου», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2022.
  9. Η Κομμουνιστική Διεθνής. Θέσεις και Καταστατικό όπως ψηφίστηκαν στο Β΄ Συνέδριο (6-25 Ιουλίου 1920), εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2007.
  10. Βλ. Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ και Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια από τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση.
  11. Ιδεολογική Επιτροπή της ΚΕ του ΚΚΕ, Σοσιαλισμός η απάντηση για τον 21ο αιώνα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2020.