ΑΗΤΟΣ ΤΩΝ ΒΟΥΝΩΝ
Τον Λένιν τον γνώρισα για πρώτη φορά το 1903. Είναι αλήθεια ότι η γνωριμία αυτή δεν ήταν προσωπική, αλλά από μακριά, με αλληλογραφία. Όμως, μου άφησε μια ανεξάλειπτη εντύπωση, που δεν έσβησε όλο τον καιρό που δουλεύω στο Κόμμα. Ήμουν τότε στην εξορία, στη Σιβηρία. Η γνωριμία με την επαναστατική δράση του Λένιν από τα τέλη της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά από το 1901, μετά από την έκδοση της Ίσκρα1, μου δημιούργησε την πεποίθηση ότι στο πρόσωπο του Λένιν έχουμε να κάνουμε μ’ έναν άνθρωπο όχι από τους συνηθισμένους. Ήταν τότε για μένα όχι ένας απλός ηγέτης του Κόμματος, αλλά ο πραγματικός ιδρυτής του, γιατί αυτός και μόνο αυτός καταλάβαινε τη βαθύτερη ουσία και τις επείγουσες ανάγκες του Κόμματός μας. Όταν τον σύγκρινα με τους άλλους ηγέτες του Κόμματός μας, μου φαινόταν πάντα ότι οι συνεργάτες του Λένιν –ο Πλεχάνοφ, ο Μάρτοφ, ο Αξελρόντ και οι άλλοι– στέκονται ένα ολόκληρο κεφάλι πιο χαμηλά από τον Λένιν και ότι ο Λένιν, σε σύγκριση με αυτούς, δεν είναι απλώς ένας από τους ηγέτες, αλλά ηγέτης ανώτερου τύπου, αητός των βουνών, που δε γνωρίζει το φόβο στον αγώνα και που οδηγεί θαρραλέα το Κόμμα μπροστά, μέσα από τους ανεξερεύνητους δρόμους του ρωσικού επαναστατικού κινήματος. Η εντύπωση αυτή είχε χαραχτεί τόσο βαθιά στην ψυχή μου, που ένιωσα την ανάγκη να γράψω γι’ αυτόν σ’ ένα στενό φίλο μου, που ήταν τότε εκπατρισμένος και να του ζητήσω τη γνώμη του. Σε λίγο καιρό, όταν βρισκόμουν κιόλας εξορία στη Σιβηρία -ήταν στα τέλη του 1903- πήρα μια ενθουσιώδη απάντηση από το φίλο μου και ένα απλό, αλλά βαθύ σε περιεχόμενο γράμμα του Λένιν, που, όπως αποδείχτηκε αργότερα, ο φίλος μου του είχε δείξει το γράμμα μου. Το γράμμα του Λένιν ήταν σχετικά μικρό, αλλά έκανε μια τολμηρή και άφοβη κριτική στην πρακτική δράση του Κόμματός μας και περιείχε μια εξαιρετικά σαφή και συνοπτική έκθεση όλου του σχεδίου δουλειάς του Κόμματος την αμέσως επόμενη περίοδο. Μόνο ο Λένιν ήξερε να γράφει για τα πιο μπερδεμένα πράγματα τόσο απλά και καθαρά, τόσο συνοπτικά και τολμηρά, έτσι που η κάθε φράση δε μιλά, αλλά πυροβολεί. Το απλό και τολμηρό αυτό γράμμα στέριωσε ακόμα περισσότερο την πεποίθησή μου ότι έχουμε στο πρόσωπο του Λένιν τον αητό των βουνών του Κόμματός μας. Δεν μπορώ να συγχωρήσω στον εαυτό μου που, από συνήθεια παλιού παράνομου αγωνιστή, έκαψα αυτό το γράμμα του Λένιν, όπως και πολλά άλλα γράμματα.
Από τότε άρχισε η γνωριμία μου με τον Λένιν.
ΣΕΜΝΟΤΗΤΑ
Για πρώτη φορά συναντήθηκα με τον Λένιν το Δεκέμβρη του 1905 στη συνδιάσκεψη των μπολσεβίκων του Τάμερφορς (Φινλανδία). Περίμενα να δω τον αητό των βουνών του Κόμματός μας, το μεγάλο άνθρωπο, μεγάλο όχι μόνο πολιτικά, αλλά -αν θέλετε- και σωματικά, γιατί μέσα στη φαντασία μου είχα πλάσει τον Λένιν σα γίγαντα, μεγαλόσωμο και επιβλητικό. Ποια ήταν, όμως, η απογοήτευσή μου όταν είδα έναν άνθρωπο από τους πιο συνηθισμένους, με ανάστημα κάτω από το μέτριο, που δε διέφερε καθόλου, κυριολεκτικά καθόλου, από τους κοινούς θνητούς...
Είναι καθιερωμένο ο «μεγάλος άνθρωπος» ν’ αργεί συνήθως στις συνεδριάσεις, για να περιμένουν τα μέλη της συνεδρίασης με χτυποκάρδι την εμφάνισή του και μόλις φανεί ο μεγάλος άνθρωπος να προειδοποιούν: Σσσς... ησυχία... έρχεται. Αυτή η εθιμοτυπία δε μου φαινόταν περιττή, γιατί δημιουργεί εντύπωση και εμπνέει σεβασμό. Ποια ήταν, όμως, η απογοήτευσή μου όταν έμαθα ότι ο Λένιν είχε έρθει στη συνεδρίαση πριν τους αντιπροσώπους και χωμένος κάπου εκεί, σε μια γωνιά, είχε ανοίξει με τον πιο απλό τρόπο την πιο κοινή κουβέντα με τους πιο κοινούς αντιπροσώπους της συνδιάσκεψης. Δε σας κρύβω ότι αυτό μου φάνηκε τότε ως μια κάποια παραβίαση ορισμένων απαραίτητων κανόνων.
Μόνο αργότερα κατάλαβα ότι αυτή η απλότητα και η σεμνότητα του Λένιν, η τάση του να μένει απαρατήρητος ή πάντως να μη χτυπά στα μάτια και να μην υπογραμμίζει την υψηλή θέση του, ότι αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί μια από τις πιο δυνατές πλευρές του Λένιν, νέου αρχηγού νέων μαζών, των απλών και συνηθισμένων μαζών, των βαθύτατων «κάτω στρωμάτων» της ανθρωπότητας.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ
Αξιοσημείωτοι ήταν δυο λόγοι που έβγαλε ο Λένιν σε αυτήν τη συνδιάσκεψη: Για την τρέχουσα κατάσταση και για το αγροτικό ζήτημα. Δυστυχώς, δε διασώθηκαν. Ήταν λόγοι εμπνευσμένοι, που προκάλεσαν θύελλα ενθουσιασμού σε όλη τη συνδιάσκεψη. Ασυνήθιστη δύναμη πειστικότητας, απλότητα και σαφήνεια επιχειρηματολογίας, φράσεις σύντομες και κατανοητές απ’ όλους, έλλειψη πόζας και χειρονομιών που ζαλίζουν, φράσεις όχι πομπώδεις που επιζητούν να προκαλέσουν εντύπωση – όλ’ αυτά ξεχώριζαν κατά τρόπο ωφέλιμο τους λόγους του Λένιν από τους λόγους των συνηθισμένων «κοινοβουλευτικών» ρητόρων.
Τότε, όμως, δε μ’ αιχμαλώτισε αυτή η πλευρά των λόγων του Λένιν. Μ’ αιχμαλώτισε η ακατανίκητη εκείνη δύναμη λογικής των λόγων του Λένιν, που ’ναι μεν κάπως ξηρή, όμως, από το άλλο μέρος, κατακτά πέρα για πέρα το ακροατήριο, το ηλεκτρίζει σιγά-σιγά και έπειτα το αιχμαλωτίζει, όπως λένε, ολοκληρωτικά. Θυμάμαι πώς εκφράζονταν τότε πολλοί από τους αντιπροσώπους: Η λογική στους λόγους του Λένιν μοιάζει με πανίσχυρα πλοκάμια που σε σφίγγουν σαν τανάλια απ’ όλες τις μεριές και δεν μπορείς να ξεφύγεις από το αγκάλιασμά τους – ή παραδίνεσαι ή μπορείς να είσαι βέβαιος για την ολοκληρωτική σου ήττα.
Νομίζω ότι αυτή η ιδιότητα στους λόγους του Λένιν αποτελεί την πιο δυνατή πλευρά της ρητορικής του τέχνης.
ΧΩΡΙΣ ΚΛΑΨΕΣ
Για δεύτερη φορά συνάντησα τον Λένιν το 1906 στο Συνέδριο της Στοκχόλμης του Κόμματός μας2. Είναι γνωστό ότι στο Συνέδριο αυτό οι μπολσεβίκοι έμειναν μειοψηφία, ηττήθηκαν. Τότε είδα για πρώτη φορά τον Λένιν στο ρόλο του ηττημένου. Δεν έμοιαζε καθόλου, αλλά καθόλου με τους αρχηγούς που αρχίζουν να μοιρολογούν και ν’ αποθαρρύνονται μετά από μια ήττα. Αντίθετα, η ήττα είχε μετατρέψει τον Λένιν σε συμπυκνωτή ενέργειας, που εμψύχωνε τους οπαδούς του για νέες μάχες, για τη μελλοντική νίκη. Μιλώ για ήττα του Λένιν. Αλλά τι είδους ήττα ήταν αυτή; Έφτανε να ρίξει κανείς μια ματιά στους αντίπαλους του Λένιν, τους νικητές του Συνεδρίου της Στοκχόλμης – τον Πλεχάνοφ, τον Αξελρόντ, τον Μάρτοφ και τους άλλους: Πολύ λίγο έμοιαζαν με πραγματικούς νικητές, γιατί ο Λένιν με την αμείλικτη κριτική του κατά του μενσεβικισμού δεν τους είχε αφήσει, όπως λένε, σε χλωρό κλαρί. Θυμάμαι πως εμείς, οι μπολσεβίκοι αντιπρόσωποι, μαζεμένοι ο ένας κοντά στον άλλον, κοιτούσαμε τον Λένιν ζητώντας τη συμβουλή του. Στους λόγους ορισμένων αντιπροσώπων διαφαινόταν κούραση και αποθάρρυνση. Θυμάμαι ότι ο Λένιν, απαντώντας σε αυτούς τους λόγους, μουρμούριζε δηκτικά μέσα από τα σφιγμένα δόντια του: Μη μοιρολογάτε, σύντροφοι, θα νικήσουμε σίγουρα, γιατί έχουμε δίκιο. Μίσος προς τους κλαψιάρηδες διανοούμενους, πίστη στις δυνάμεις μας, πίστη στη νίκη, να τι μας έλεγε τότε ο Λένιν. Ένιωθες ότι η ήττα των μπολσεβίκων είναι προσωρινή, ότι οι μπολσεβίκοι πρέπει να νικήσουν στο κοντινό μέλλον.
Να μη μοιρολογάς σε περίπτωση ήττας, αυτό είναι ακριβώς το ιδιαίτερο εκείνο χαρακτηριστικό στη δράση του Λένιν που τον βοηθούσε να συσπειρώνει γύρω του ένα στρατό απεριόριστα αφοσιωμένο και γεμάτο πίστη στις δυνάμεις του.
ΧΩΡΙΣ ΞΙΠΑΣΙΑ
Στο επόμενο Συνέδριο, το 1907, στο Λονδίνο3 οι μπολσεβίκοι βγήκαν νικητές. Τότε είδα για πρώτη φορά τον Λένιν στο ρόλο του νικητή. Συνήθως η νίκη ζαλίζει ορισμένους αρχηγούς, τους κάνει ψηλομύτες και ξιπασμένους. Τις περισσότερες φορές σε τέτοιες περιπτώσεις αρχίζουν να πανηγυρίζουν για τη νίκη και να επαναπαύονται στις δάφνες. Ο Λένιν, όμως, δεν έμοιαζε ούτε στο ελάχιστο με τέτοιους αρχηγούς. Αντίθετα, μετά από τη νίκη γινόταν εξαιρετικά άγρυπνος και προσεκτικός. Θυμάμαι πως ο Λένιν εξηγούσε τότε μ’ επιμονή στους αντιπροσώπους: Πρώτ’ απ’ όλα, δεν πρέπει να μας συνεπαίρνει η νίκη και να ξιπαζόμαστε. Δεύτερο, πρέπει να κατοχυρώσουμε τη νίκη που κερδίσαμε. Τρίτο, πρέπει ν’ αποτελειώσουμε τον αντίπαλο, γιατί έχει μόνο ηττηθεί και πολύ απέχουμε από το να τον έχουμε αποτελειώσει. Με δηκτικότητα ειρωνευόταν τους αντιπροσώπους εκείνους που βεβαίωναν επιπόλαια ότι πάει πια, τελειώσαμε με τους μενσεβίκους. Δε δυσκολεύτηκε ν’ αποδείξει ότι οι μενσεβίκοι έχουν ακόμα ρίζες μέσα στο εργατικό κίνημα, ότι πρέπει να τους πολεμάμε με τέχνη, αποφεύγοντας με κάθε τρόπο την υπερεκτίμηση των δυνάμεών μας και ιδιαίτερα την υποτίμηση των δυνάμεων του αντίπαλου.
Να μην ξιπαζόμαστε από τη νίκη, αυτό ήταν το ιδιαίτερο γνώρισμα του χαρακτήρα του Λένιν που τον βοηθούσε να ζυγίζει νηφάλια τις δυνάμεις του αντίπαλου και να προφυλάει το Κόμμα από πιθανές εκπλήξεις.
ΠΡΟΣΗΛΩΣΗ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ
Οι αρχηγοί των κομμάτων δεν μπορούν να μη δίνουν προσοχή στη γνώμη της πλειοψηφίας του κόμματός τους. Η πλειοψηφία είναι μια δύναμη που ο αρχηγός δεν μπορεί να μην την υπολογίζει. Ο Λένιν το καταλάβαινε αυτό όχι λιγότερο από κάθε άλλον ηγέτη ενός κόμματος. Ο Λένιν, όμως, δεν έγινε ποτέ αιχμάλωτος της πλειοψηφίας· ιδιαίτερα όταν αυτή η πλειοψηφία δε στηριζόταν σε αρχές. Υπήρξαν στιγμές στην ιστορία του Κόμματός μας που η γνώμη της πλειοψηφίας ή τα στιγμιαία συμφέροντα του Κόμματος έρχονταν σε σύγκρουση με τα βασικά συμφέροντα του προλεταριάτου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο Λένιν χωρίς να χάνεται σε σκέψεις τασσόταν αποφασιστικά υπέρ των αρχών και ενάντια στην πλειοψηφία του Κόμματος. Κάτι παραπάνω. Σε τέτοιες περιπτώσεις δε φοβόταν να τα βάλει κυριολεκτικά μόνος του με όλους, λογαριάζοντας, όπως έλεγε συχνά, ότι η πολιτική αρχών είναι η μόνη σωστή πολιτική.
Από την άποψη αυτήν είναι πολύ χαρακτηριστικά τα δύο παρακάτω γεγονότα:
Πρώτο γεγονός. Περίοδος 1909-1911, τότε που το Κόμμα, ηττημένο από την αντεπανάσταση, βρισκόταν σε πλήρη αποσύνθεση. Ήταν μια περίοδος έλλειψης εμπιστοσύνης προς το Κόμμα, περίοδος που όχι μόνο οι διανοούμενοι, αλλά και ένα μέρος των εργατών έφευγε μαζικά από το Κόμμα, περίοδος άρνησης της παράνομης δουλειάς, περίοδος διάλυσης και χάους. Όχι μόνο οι μενσεβίκοι, αλλά και οι μπολσεβίκοι παρουσίαζαν τότε μια ολόκληρη σειρά από ομάδες και ρεύματα, αποσπασμένα στο μεγαλύτερο μέρος τους από το εργατικό κίνημα. Είναι γνωστό ότι σε αυτήν ακριβώς την περίοδο γεννήθηκε η ιδέα να διαλυθεί πέρα για πέρα η παράνομη Οργάνωση και να οργανωθούν οι εργάτες σ’ ένα νόμιμο φιλελεύθερο, στολιπινικό κόμμα. Ο Λένιν ήταν τότε ο μόνος που δεν υπέκυψε στη γενική επιδημία και κράτησε ψηλά τη σημαία της κομματικότητας, συγκεντρώνοντας με καταπληκτική υπομονή και πρωτάκουστη επιμονή τις σκόρπιες και χτυπημένες δυνάμεις του Κόμματος, παλεύοντας ενάντια στα κάβε λογής αντικομματικά ρεύματα μέσα στο εργατικό κίνημα και υπερασπίζοντας την κομματικότητα με απαράμιλλο θάρρος και πρωτοφανή επιμονή.
Είναι γνωστό ότι από αυτόν τον αγώνα υπέρ της κομματικότητας βγήκε αργότερα νικητής ο Λένιν.
Δεύτερο γεγονός. Περίοδος 1914-1917, τότε που ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος βρισκόταν στο αποκορύφωμά του, τότε που όλα ή σχεδόν όλα τα σοσιαλδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα υπέκυψαν στη γενική πατριωτική μέθη και μπήκαν στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού της πατρίδας τους. Ήταν η περίοδος που η Β΄ Διεθνής υπέστειλε τις σημαίες της μπροστά στο κεφάλαιο, που μπροστά στο κύμα του σοβινισμού δεν άντεξαν ακόμα και άνθρωποι σαν τον Πλεχάνοφ, τον Κάουτσκι, τον Γκεντ και άλλους. Ο Λένιν ήταν τότε ο μόνος ή σχεδόν ο μόνος που ξεσήκωσε έναν αποφασιστικό αγώνα ενάντια στο σοσιαλσοβινισμό και το σοσιαλπασιφισμό, που ξεσκέπασε την προδοσία των διαφόρων Γκεντ και Κάουτσκι και στιγμάτισε το μεσοβέζικο χαρακτήρα των ερμαφρόδιτων «επαναστατών». Ο Λένιν καταλάβαινε πολύ καλά ότι τον ακολουθεί μια ασήμαντη μειοψηφία, αυτό, όμως, δεν είχε αποφασιστική σημασία γι’ αυτόν, γιατί ήξερε ότι η μόνη σωστή πολιτική που της ανήκει το μέλλον είναι η πολιτική του συνεπούς διεθνισμού, γιατί ήξερε ότι η πολιτική αρχών είναι η μόνη σωστή πολιτική.
Είναι γνωστό ότι και από αυτόν τον αγώνα για τη νέα Διεθνή ο Λένιν βγήκε νικητής.
Η πολιτική αρχών είναι η μόνη σωστή πολιτική – αυτή είναι η διατύπωση με την οποία ο Λένιν κυρίευε μ’ έφοδο νέες «απόρθητες» θέσεις και κατακτούσε υπέρ του επαναστατικού μαρξισμού τα καλύτερα στοιχεία του προλεταριάτου.
ΠΙΣΤΗ ΣΤΙΣ ΜΑΖΕΣ
Οι θεωρητικοί και οι αρχηγοί των κομμάτων, που ξέρουν την ιστορία των λαών και που μελέτησαν την ιστορία των επαναστάσεων από την αρχή ως το τέλος, προσβάλλονται κάποτε από μια άσχημη αρρώστια. Η αρρώστια αυτή ονομάζεται λαοφοβία, δυσπιστία στις δημιουργικές ικανότητες των μαζών. Πάνω σε αυτό το έδαφος γεννιέται κάποτε κάποιος αριστοκρατισμός των αρχηγών απέναντι στις μάζες, που δεν έχουν την πείρα από την ιστορία των επαναστάσεων, αλλά που είναι προορισμένες να γκρεμίσουν το παλιό και να χτίσουν το καινούργιο. Ο φόβος ότι μπορεί να εξαπολυθούν οι στοιχειακές δυνάμεις, ότι οι μάζες μπορεί «να γκρεμίσουν περισσότερα απ’ όσα χρειάζεται», η επιθυμία να παίξουν το ρόλο παραμάνας που προσπαθεί να διδάξει τις μάζες από τα βιβλία, αλλά που δε θέλει να διδαχτεί από τις μάζες – αυτή είναι η βάση του αριστοκρατισμού αυτού του είδους.
Ο Λένιν ήταν ακριβώς ο αντίποδας αυτών των αρχηγών. Εγώ δεν ξέρω κανέναν άλλον επαναστάτη που να πίστευε τόσο βαθιά όσο ο Λένιν στις δημιουργικές δυνάμεις του προλεταριάτου και στην τάση του ταξικού του ενστίκτου προς τον επαναστατικό σκοπό. Εγώ δεν ξέρω κανέναν άλλον επαναστάτη που να ήξερε να μαστιγώνει τόσο αμείλικτα όπως ο Λένιν τους αυτοϊκανοποιημένους κριτικούς του «χάους της επανάστασης» και των «βακχικών οργίων της αυτοδύναμης δράσης των μαζών». Θυμάμαι ότι σε μια συζήτηση, απαντώντας στην παρατήρηση κάποιου συντρόφου ότι μετά από την επανάσταση πρέπει ν’ αποκατασταθεί ομαλή τάξη, ο Λένιν απάντησε σαρκαστικά: Είναι λυπηρό όταν οι άνθρωποι που θέλουν να είναι επαναστάτες ξεχνούν ότι η πιο ομαλή τάξη στην Ιστορία είναι η τάξη της επανάστασης.
Έτσι εξηγείται και η περιφρονητική στάση του Λένιν απέναντι σε όλους εκείνους που προσπαθούσαν να βλέπουν τις μάζες αφ’ υψηλού και να τις διδάσκουν από τα βιβλία. Έτσι εξηγείται και η ακούραστη προτροπή του Λένιν: Να διδασκόμαστε από τις μάζες, να πιάνουμε γερά το νόημα της δράσης τους, να μελετάμε προσεκτικά την πρακτική πείρα της πάλης των μαζών.
Πίστη στις δημιουργικές δυνάμεις των μαζών -αυτό είναι ακριβώς το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στη δράση του Λένιν, που του έδινε τη δυνατότητα να πιάνει γερά το νόημα του αυθόρμητου στοιχείου και να το κατευθύνει στο δρόμο της προλεταριακής επανάστασης.
ΜΕΓΑΛΟΦΥΪΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Ο Λένιν ήταν γεννημένος για την επανάσταση. Ήταν πραγματικά η μεγαλοφυΐα των επαναστατικών εκρήξεων και ο μεγαλύτερος μάστορας της επαναστατικής καθοδήγησης. Ποτέ δεν ένιωθε τον εαυτό του τόσο ελεύθερο και χαρούμενο όσο σε μια εποχή επαναστατικών κλονισμών. Με αυτό δε θέλω να πω καθόλου ότι ο Λένιν επιδοκίμαζε με τον ίδιο τρόπο κάθε επαναστατικό κλονισμό ή ότι πάντα και σε οποιεσδήποτε συνθήκες ήταν υπέρ των επαναστατικών εκρήξεων. Καθόλου. Θέλω μόνο να πω ότι ποτέ η μεγαλοφυής διορατικότητα του Λένιν δεν εκδηλωνόταν τόσο ολοκληρωμένα και καθαρά όσο τον καιρό των επαναστατικών εκρήξεων. Τις μέρες των επαναστατικών στροφών άνθιζε κυριολεκτικά, γινόταν οξυδερκής, μάντευε την κίνηση των τάξεων και τα πιθανά ζιγκ-ζαγκ της επανάστασης, λες και τα διάβαζε μέσα στην παλάμη του. Δε λένε του κάκου στους κομματικούς μας κύκλους ότι ο Ίλιτς ξέρει να κολυμπά στα κύματα της επανάστασης όπως το ψάρι στο νερό.
Έτσι εξηγείται και η «καταπληκτική» σαφήνεια στα συνθήματα τακτικής και η «ιλιγγιώδης» τόλμη στα επαναστατικά σχέδια του Λένιν.
Θυμάμαι δυο εξαιρετικά χαρακτηριστικά γεγονότα που υπογραμμίζουν αυτήν την ιδιότητα του Λένιν.
Πρώτο γεγονός. Ήταν η περίοδος πριν την Επανάσταση του Οκτώβρη, τότε που εκατομμύρια εργάτες, αγρότες και φαντάροι, πιεζόμενοι από την κρίση στα μετόπισθεν και στο μέτωπο, ζητούσαν ειρήνη και λευτεριά, τότε που οι στρατηγοί και η αστική τάξη προετοίμαζαν στρατιωτική δικτατορία για να διεξάγουν «τον πόλεμο ως το τέλος», τότε που όλη η λεγάμενη «κοινή γνώμη», όλα τα λεγάμενα «σοσιαλιστικά κόμματα» ήταν ενάντια στους μπολσεβίκους, που τους αποκαλούσαν «Γερμανούς κατασκόπους», τότε που ο Κέρενσκι προσπαθούσε –και εν μέρει το κατόρθωσε– να ρίξει το Κόμμα των Μπολσεβίκων στην παρανομία, τότε που οι ισχυρές και πειθαρχημένες ακόμα στρατιές του αυστρογερμανικού συνασπισμού στέκονταν αντιμέτωπες στις κουρασμένες και διαλυμένες στρατιές μας και που οι «σοσιαλιστές» της Δυτικής Ευρώπης μακάριοι συγκροτούσαν συνασπισμό με τις κυβερνήσεις τους για τη διεξαγωγή «του πολέμου ως την τελική νίκη»...
Τι σήμαινε να σηκώσεις εξέγερση σε μια τέτοια στιγμή; Να σηκώσεις εξέγερση μέσα σε τέτοιες συνθήκες σήμαινε να τα παίζεις όλα για όλα. Ο Λένιν, όμως, δε φοβόταν να ριψοκινδυνέψει, γιατί ήξερε, έβλεπε με το διορατικό του μάτι ότι η εξέγερση είναι αναπόφευκτη, ότι η εξέγερση θα νικήσει, ότι η εξέγερση στη Ρωσία θα προετοιμάσει το τέλος του ιμπεριαλιστικού πολέμου, ότι η εξέγερση στη Ρωσία θ’ αναταράξει τις βασανισμένες μάζες της Δύσης, ότι η εξέγερση στη Ρωσία θα μετατρέψει τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο σ’ εμφύλιο πόλεμο, ότι η εξέγερση θα φέρει τη Δημοκρατία των Σοβιέτ, ότι η Δημοκρατία των Σοβιέτ θα χρησιμεύσει ως προπύργιο για το επαναστατικό κίνημα όλου του κόσμου.
Είναι γνωστό ότι η επαναστατική αυτή πρόβλεψη του Λένιν πραγματοποιήθηκε αργότερα με πρωτοφανή ακρίβεια.
Δεύτερο γεγονός. Ήταν οι πρώτες μέρες μετά από την Επανάσταση του Οκτώβρη, τότε που το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού προσπαθούσε ν’ αναγκάσει ένα στασιαστή στρατηγό, τον ανώτατο διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων Ντουχόνιν, να σταματήσει τις πολεμικές επιχειρήσεις και ν’ αρχίσει διαπραγματεύσεις γι’ ανακωχή με τους Γερμανούς. Θυμάμαι ότι ο Λένιν, ο Κριλένκο (ο μελλοντικός ανώτατος διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων) και εγώ πήγαμε στο Γενικό Επιτελείο στην Αγία Πετρούπολη για να διαπραγματευτούμε τηλεφωνικά με τον Ντουχόνιν. Η στιγμή ήταν γεμάτη αγωνία. Ο Ντουχόνιν και το Επιτελείο αρνήθηκαν κατηγορηματικά να εκτελέσουν τη διαταγή του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού. Τα διοικητικά στελέχη του στρατού βρίσκονταν ολοκληρωτικά στα χέρια του Επιτελείου. Όσο για τους φαντάρους, ήταν άγνωστο τι θα έλεγε αυτός ο στρατός των 14 εκατομμυρίων, ο υποταγμένος στις λεγάμενες στρατιωτικές οργανώσεις, που οι διαθέσεις τους ήταν ενάντια στη σοβιετική εξουσία. Στην ίδια την Αγία Πετρούπολη, όπως είναι γνωστό, ωρίμαζε τότε η εξέγερση των γιούνκερς. Εκτός από αυτό, ο Κέρενσκι βάδιζε με στρατό ενάντια στην Αγία Πετρούπολη. Θυμάμαι πως μετά από μια μικρή σιωπή μπροστά στο τηλέφωνο, το πρόσωπο του Λένιν φωτίστηκε από μια ασυνήθιστη λάμψη. Ήταν φανερό ότι είχε πάρει πια την απόφαση: Πάμε στο σταθμό του ασύρματου, είπε ο Λένιν, θα μας εξυπηρετήσει πολύ. Θα καθαιρέσουμε με ειδική διαταγή το στρατηγό Ντουχόνιν, στη θέση του θα διορίσουμε ανώτατο διοικητή τον Κριλένκο και πάνω από τα κεφάλια του σώματος των διοικητών θ’ απευθύνουμε έκκληση στους φαντάρους ν’ απομονώσουν τους στρατηγούς, να σταματήσουν τις πολεμικές επιχειρήσεις, να συνδεθούν με τους Αυστρογερμανούς φαντάρους και να πάρουν την υπόθεση της ειρήνης στα χέρια τους.
Ήταν ένα «πήδημα στο άγνωστο». Ο Λένιν, όμως, δε φοβήθηκε αυτό το «πήδημα», αντίθετα, το πραγματοποίησε, γιατί ήξερε ότι ο στρατός θέλει ειρήνη και ότι θα κατακτήσει την ειρήνη, σαρώνοντας από το δρόμο προς την ειρήνη όλα τα εμπόδια, γιατί ήξερε ότι ένας τέτοιος τρόπος για τη στερέωση της ειρήνης δεν μπορούσε παρά να επηρεάσει τους Αυστρογερμανούς φαντάρους, ότι θα φούντωνε τον πόθο για την ειρήνη σε όλα χωρίς εξαίρεση τα μέτωπα.
Είναι γνωστό ότι και αυτή η επαναστατική πρόβλεψη του Λένιν πραγματοποιήθηκε αργότερα με απόλυτη ακρίβεια.
Η μεγαλοφυής διορατικότητα και η ικανότητα να πιάνει γρήγορα και να μαντεύει το εσωτερικό νόημα των επερχόμενων γεγονότων είναι ακριβώς η χαρακτηριστική εκείνη ιδιότητα του Λένιν που τον βοηθούσε να χαράζει τη σωστή στρατηγική και μια ξεκάθαρη γραμμή δράσης στις στροφές του επαναστατικού κινήματος.
Πράβντα, αρ. φυλ. 34, 12 Φλεβάρη 1924
